بررسی نوع عمل ژن در کنترل ژنتیکی صفات زراعی ذرت با استفاده از تلاقی دی‌آلل*

به منظور مطالعه نوع عمل ژن در کنترل عملکرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، طول بلال، قطر بلال، تعداد دانه در ردیف بلال، تعداد ردیف دانه، تعداد دانه در بلال، وزن صد دانه، درصد چوب بلال، وزن دانه در بلال ذرت یک طرح دی‌آلل با 14 لاین خالص اجرا گردید. والدها و نسل F1 تلاقی‌ها در طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1385 در مزرعه مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. تفاوت بین ژنوتیپ‌ها برای کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. بنابراین داده‌ها به روش 2 و مدل 1 گریفینگ تجزیه و تحلیل گردید. واریانس ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی برای کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. نتایج حاصل نشان داد که در کنترل صفات قطر میانی بلال، تعداد ردیف دانه در بلال، وزن صد دانه و درصد رطوبت دانه نقش اثر افزایشی ژن‌ها بیشتر از اثر غیر افزایشی است، ولی برای صفات عملکرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و تعداد دانه در بلال نقش اثر غیر افزایشی بیشتر از اثر افزایشی و برای طول بلال، درصد چوب بلال و وزن دانه در بلال نقش اثر افزایشی و غیر افزایشی ژن‌ها تقریبا یکسان بود. وراثت پذیری عمومی نسبتا بالایی برای کلیه صفات بدست آمد (بیشتر از 60 درصد). مقدار وراثت‌پذیری خصوصی عملکرد 25 درصد برآورد گردید، بیشترین مقدار وراثت‌پذیری خصوصی مربوط به تعداد ردیف دانه در بلال (71 درصد) و کمترین آن مربوط به ارتفاع بلال (18 درصد) بود. بهترین والدین در ترکیب‌پذیری عمومی برای عملکرد دانه لاین‌های K19/1، K166B و K3615/2 بودند. برای سایر صفات هم حدود 50 درصد لاین‌ها ترکیب پذیری عمومی معنی‌داری نشان دادند. اثر ترکیب‌پذیری خصوصی لاین‌ها در کلیه صفات در تعداد کمی از دورگ‌ها معنی‌دار گردید. بیشترین مقدار میانگین هتروزیس نسبت به والد برتر برای عملکرد دانه مربوط به دورگA679 × K3493/1 بود.